Πριν από είκοσι μήνες, έμαθα τι σημαίνει blog κι αποφάσισα να δημιουργήσω κι εγώ ένα. Αυτή τη στιγμή, διαβάζετε τις σκέψεις μου σε ένα περιοδικό μιας από τις πιο σοβαρές ελληνικές εφημερίδες. Πριν καν κλείσει ένας χρόνος από τη δημιουργία του blog μου, είχα τη χαρά να βλέπω ένα βιβλίο με κείμενά μου στις προθήκες των βιβλιοπωλείων, ενώ κάποια από τα νέα μου κείμενα φιλοξενούνται στο εξαιρετικό Free Press «LiFO» και στην καλή κυπριακή εφημερίδα «Ο Φιλελεύθερος». Ποιος είναι ο λόγος που συμβαίνουν αυτά; Μόνο ένας: το blog μου θεωρείται δημοφιλές.Στην εποχή μας, οι πολίτες λένε συχνά πως είναι απογοητευμένοι επειδή η φωνή τους δεν ακούγεται – αισθάνονται πως βρίσκονται μακριά από τα κέντρα αποφάσεων. Αυτή η δικαιολογία δεν ισχύει πλέον – τουλάχιστον, για τους πολίτες του δυτικού κόσμου. Με έναν υπολογιστή, μια τηλεφωνική γραμμή και μια σύνδεση στο Διαδίκτυο μπορείς πια να στείλεις τη φωνή σου στα πέρατα της οικουμένης και να την κάνεις να ακουστεί. Το ζήτημα είναι αν το θέλεις πραγματικά ή αν προτιμάς να συνεχίσεις τη γκρίνια.
Σίγουρα, όλοι μας έχουμε ακούσει ανθρώπους να παραπονιούνται επειδή νιώθουν αδικημένοι. Συγγραφείς που δεν αναγνωρίζεται το ταλέντο τους, δημοσιογράφους που αρνούνται να «προσκυνήσουν» τα κυκλώματα και απομονώνονται, ζωγράφους και φωτογράφους που δεν βρίσκουν γκαλερί να εκθέσουν τα έργα τους, μουσικούς και τραγουδιστές που απορρίπτονται από τις εταιρίες και πολλούς άλλους. Σήμερα, όλοι αυτοί οι άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν ένα blog και να κοινωνήσουν την τέχνη τους, παρακάμπτοντας όλα τα εμπόδια που επικαλούνταν τόσα χρόνια. Δεν έχουν ανάγκη κανένα εκδοτικό οίκο, κανένα δημοσιογραφικό συγκρότημα, κανένα γκαλερίστα και καμιά δισκογραφική εταιρία.
Συχνά λέμε πως δεν μπορεί η Ελλάδα να έχει αυτό το μίζερο πρόσωπο που παρουσιάζεται από την ιδιωτική τηλεόραση και τα έντυπα lifestyle. Στο χέρι μας είναι να αποδείξουμε πως τα πράγματα δεν είναι έτσι. Δημιουργώντας ένα blog αποκτούμε το δικό μας ΜΜΕ και προβάλλουμε την δική μας αισθητική και τις δικές μας ιδέες. Δικαιολογίες δεν υπάρχουν. Αν τα γραπτά μας ή τα έργα μας γνωρίσουν την ανταπόκριση των χρηστών του Διαδικτύου, κανείς δεν μπορεί να μας σταθεί εμπόδιο.
Στις ΗΠΑ υπάρχουν bloggers με περισσότερους από ένα εκατομμύριο αναγνώστες ημερησίως, ενώ σε πολλές χώρες τα βιβλία best sellers προέρχονται από τα blogs. Στην Ελλάδα, έξι bloggers έχουν εκδώσει τα βιβλία τους στις Εκδόσεις Μαραθιά και αρκετοί ακόμα γράφουν σε έντυπα - σίγουρα θα ακολουθήσουν και άλλοι. Δεν χρειάζεται να χτυπήσεις την πόρτα των εκδοτικών οίκων και των εντύπων, ούτε να παρακαλέσεις – οι άνθρωποι του χώρου διαβάζουν τα blogs και θα έρθουν αυτοί σε σένα. Δημιουργώντας ένα blog, παρακάμπτεις το «σύστημα» και πηγαίνεις κατευθείαν στο αναγνωστικό κοινό. Αν τα παραδοσιακά μέσα σε πλησιάσουν για να συνεργαστούν μαζί σου, γνωρίζουν καλά πως έχεις τη δική σου φωνή και βασίζεσαι στην όποια αξία σου – δεν σε έχει επιβάλει κανένα κύκλωμα, καμιά παρέα, καμιά γνωριμία. Το blog σού επιτρέπει να διατηρείς την αξιοπρέπεια σου.
Ο κ. Δημοσθένης Κούρτοβικ έγραψε στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» πως «τα blogs είναι η επιστροφή του ρομαντισμού στη γραφή». Νομίζω πως είναι ένας από τους ελάχιστους διανοούμενους και αρθρογράφους που κατάλαβαν τι πραγματικά συμβαίνει στα blogs – ο πρώτος που κατάλαβε ήταν ο κ. Στάθης Τσαγκαρουσιάνος. O blogger γράφει για την προσωπική του ευχαρίστηση. Γράφει επειδή του αρέσει. Επειδή δεν μπορεί να κάνει αλλιώς. Δεν γράφει για να βγάλει χρήματα, ούτε για να γνωρίσει δόξα – άλλωστε, οι περισσότεροι bloggers γράφουν με ψευδώνυμο. Στις ΗΠΑ υπάρχουν κάποιοι σπουδαίοι bloggers που βιοπορίζονται από τα blogs τους αλλά στην Ελλάδα κάτι τέτοιο είναι πρακτικά αδύνατον να συμβεί – τα μεγέθη είναι εντελώς διαφορετικά. Ακόμα και οι επαγγελματίες συγγραφείς -που βιοπορίζονται μόνο από τα βιβλία τους- είναι ελάχιστοι στη χώρα μας. Άρα, οι bloggers γράφουν επειδή απολαμβάνουν τη χαρά της γραφής.
Υπάρχουν 55 εκατομμύρια blogs σε όλον τον κόσμο και οι bloggers που έχουν κάποιο οικονομικό όφελος είναι ελάχιστοι. Αυτό δημιουργεί καχυποψία στους επαγγελματίες. «Γιατί γράφουν αυτοί, αφού δεν πληρώνονται;». Ξαφνικά, πρέπει να απολογηθείς γιατί κάνεις το κέφι σου. Είναι σαν να ρωτάς ένα παιδί που παίζει μπάλα στην πλατεία γιατί χαίρεται που βάζει γκολ. Χαίρεται για τον ίδιο λόγο που χαίρεται και ο δισεκατομμυριούχος Ροναλντίνιο όταν σκοράρει. Από πότε το χρήμα αποτελεί τον αποκλειστικό δείκτη χαράς;
Κάποιοι αναρωτιούνται αν τα blogs πρόκειται να απειλήσουν τα παραδοσιακά ΜΜΕ. «Αυτός που γνωρίζει, δεν προβλέπει, και αυτός που προβλέπει, δεν γνωρίζει» έλεγε ο Λάο Τσε. Τα παραδοσιακά ΜΜΕ και τα blogs θα συνυπάρχουν και θα αλληλοεπηρεάζονται όλο και πιο πολύ. Το βλέπω να συμβαίνει ήδη. Τα blogs αλλάζουν τη δημοσιογραφία. Η εφημερίδα «Guardian» δίνει πια τη δυνατότητα στους αναγνώστες της ηλεκτρονικής της έκδοσης να σχολιάζουν τα κείμενα των αρθρογράφων της. Αυτό στην προ-blog εποχή θα ήταν αδιανόητο. Όσο το Διαδίκτυο θα διεισδύει στα νοικοκυριά, τόσο θα μειώνονται οι αναγνώστες των έντυπων εφημερίδων και θα αυξάνονται οι αναγνώστες των ηλεκτρονικών τους εκδόσεων. Αυτό δεν είναι πρόβλεψη – έχει συμβεί σε πιο προηγμένες χώρες από τη δική μας, και είναι ηλίου φαεινότερο πως σύντομα θα συμβεί κι εδώ.
Βέβαια, και οι bloggers είναι επηρεασμένοι από τους δημοσιογράφους. Άλλωστε, η πρώτη ύλη των bloggers είναι οι ειδήσεις που διαβάζουν στα ειδησεογραφικά sites και στις ηλεκτρονικές εκδόσεις των εφημερίδων. Η διαφορά είναι πως οι bloggers δεν λογοκρίνονται και δεν αυτολογοκρίνονται – γράφουν αυτό που πιστεύουν. Αυτό συμβαίνει για έναν πολύ απλό λόγο: δεν έχουν αφεντικά. Είναι οι ίδιοι συντάκτες, αρχισυντάκτες και εκδότες των απόψεών τους. Δίνουν λογαριασμό μόνο στη συνείδησή τους και στους αναγνώστες τους αλλά, ακόμα κι αν οι απόψεις τους γίνουν ακραίες, κανείς δεν θα τους αποδώσει ιδιοτελή κίνητρα, αφού αφενός πίσω τους δεν κρύβεται κανείς, και αφετέρου δεν έχουν οικονομικά οφέλη. Πάντως, δεν κινδυνεύουν να χάσουν τη …θέση τους.
Αν ένας δημοσιογράφος εργάζεται στα έντυπα του κ. Μπόμπολα, του κ. Λαμπράκη ή του κ. Αλαφούζου δεν μπορεί να γράψει κάτι ενάντια στις δραστηριότητες του εκδότη για τον οποίο εργάζεται – οπωσδήποτε υπάρχουν και ελάχιστες φωτεινές εξαιρέσεις. Από την άλλη, οι bloggers δεν έχουν κανένα πρόβλημα να κάνουν κάτι τέτοιο –άλλωστε, δεν έχουν τίποτα να χάσουν. Αυτό ίσως να εξηγεί και τον λόγο της αποτυχίας των περισσότερων blogs που δημιουργήθηκαν από Έλληνες δημοσιογράφους. Υποτίθεται πως ανοίχτηκαν σε ένα μεγαλύτερο κοινό στο Διαδίκτυο και επιδίωξαν την ανταλλαγή απόψεων με τους αναγνώστες, αλλά γρήγορα κατάλαβαν πως είναι δέσμιοι των εντύπων στα οποία εργάζονται. Είχαμε μάλιστα φαινόμενα όπου δημοσιογράφοι που εργάζονταν για ένα εκδοτικό συγκρότημα καταφέρονταν με ειρωνικά σχόλια εναντίον άλλων εφημερίδων – βέβαια, η εφημερίδα για την οποία εργάζονταν οι ίδιοι ήταν στο απυρόβλητο. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα οι αναγνώστες να τους γυρίσουν την πλάτη. Το Διαδίκτυο είναι ανελέητο και δεν έχει σημασία αν είσαι «γνωστός» δημοσιογράφος. Τα blogs δεν προσφέρουν cd, dvd και εγκυκλοπαίδειες. Οι άνθρωποι σε διαβάζουν μόνο όταν έχεις κάτι να πεις.
Το πρόβλημα με τις εφημερίδες είναι πως, αντί να εκπαιδεύσουν και να αξιοποιήσουν το έμψυχο δυναμικό τους, έδωσαν προτεραιότητα στις προσφορές και στα δώρα. Ευθύνη έχουν και οι δημοσιογράφοι που αποδέχτηκαν αυτήν την κατάσταση και δεν αντέδρασαν. Ο δημοσιογράφος πρέπει να αντλεί την αξιοπιστία του μόνο από τα άρθρα του – δεν μπορεί να την αντλεί από την «cult» ταινία «Εμμανουέλλα», ούτε από τις ταινίες του Μπρους Λι. Αυτός είναι ο λόγος που βρίσκω τουλάχιστον αστεία την αφ' υψηλού κριτική που ασκείται από κάποιους δημοσιογράφους προς τους bloggers. Από τη στιγμή που δεν μπορείς να γράψεις ούτε μια κουβέντα ενάντια στα συμφέροντα των ισχυρών και δέχεσαι να εξαρτάσαι από το …Χόλιγουντ, πώς μπορείς να αναφέρεσαι με απαξιωτικό τρόπο σε ανθρώπους που γράφουν μόνο για το κέφι τους (προσοχή: όχι για την πλάκα τους); Ακόμα κι αν γράφουν άθλια, τουλάχιστον κάνουν κάτι που τους ευχαριστεί – γιατί ενοχλούνται κάποιοι δημοσιογράφοι;
Φυσικά, υπάρχουν και δημοσιογράφοι που χαίρονται για την ύπαρξη των blogs. Είμαι σίγουρος πως άνθρωποι σαν τον κ. Στάθη Σταυρόπουλο και τον κ. Πάσχο Μανδραβέλη – δυο από τους πιο αγαπημένους μου δημοσιογράφους – βλέπουν θετικά το φαινόμενο και την εξέλιξή του. Αν ήταν bloggers, και όχι δημοσιογράφοι, θα ήταν εξίσου επιτυχημένοι. Οι δημοσιογράφοι που είναι πάντα με την παραίτηση στην τσέπη βλέπουν με συμπάθεια τους bloggers γιατί έχουν πολλά κοινά σημεία με αυτούς.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο που ο πιο πετυχημένος Έλληνας blogger είναι ο κ. Νίκος Δήμου. Σαφώς, ο κ. Δήμου είναι – και ήταν πάντα- κάτι περισσότερο από ένας απλός δημοσιογράφος, αλλά δεν δίστασε να παραιτηθεί δέκα φορές από ΜΜΕ, αρνούμενος να συμβιβαστεί ή να λογοκριθεί. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να αρθρογραφούν σήμερα στις εφημερίδες…όλοι εκτός από τον κ. Δήμου. Προσωπικά μου φαίνεται παράδοξο να έχω εγώ στήλη σε εφημερίδα και να μην έχει ο κ. Δήμου. Η μεγάλη απήχηση του blog του δείχνει πως, όποια εφημερίδα θα τον είχε στο δυναμικό της, θα αποκτούσε περισσότερους αναγνώστες. Προφανώς, τα ελεύθερα πνεύματα φοβίζουν τους ιδιοκτήτες των ΜΜΕ.
Πέρσι, διάβασα αρκετά άρθρα στον ελληνικό Τύπο που ανέφεραν πως τα blogs είναι μόδα. Ευσεβείς πόθοι. Και το μπλου τζιν ήταν μόδα κάποτε, αλλά σχεδόν όλοι το φορούν ακόμα. Όταν δημιούργησα το blog μου, υπήρχαν περίπου δέκα εκατ. blogs παγκοσμίως, και σήμερα έχουν ξεπεράσει τα 55 εκατ. Προφανώς, αυτή η μόδα ήρθε για να μείνει. Το σύνθημα «ο πολίτης στην πρώτη γραμμή» είναι πολύ όμορφο. Το Διαδίκτυο και τα blogs μπορούν να το κάνουν πραγματικότητα. Η δημοκρατία έχει ανάγκη από ενεργούς πολίτες. Και τα blogs είναι δημοκρατία. Εμείς θα γίνουμε ενεργοί πολίτες ή θα συνεχίσουμε τη γκρίνια; Τα blogs σας περιμένουν!
Αγαπητοί προσκυνημένοι δημοσιογράφοι, το κείμενο αυτό γράφτηκε για την ειδική ετήσια έκδοση της εφημερίδας «Η Καθημερινή» «Η Ελλάδα το 2007», που συνοδεύεται από την έκδοση του «Economist» «Ο Κόσμος το 2007» (στα ελληνικά). Είναι όμορφη έκδοση – οι υπόλοιποι αρθρογράφοι είναι σοβαροί άνθρωποι. Θέλω να ευχαριστήσω την κ. Αλεξία Κονάχου για την πρόσκληση – ήταν εξαιρετικά τιμητική. Παράλληλα, χάρηκε πολύ η μαμά μου – είναι συνδρομήτρια της «Καθημερινής» και, αν και δεν της άρεσε το κείμενό μου, το έδειξε με περηφάνια σε όλες τις φίλες της. Αν, του χρόνου, είμαι στο εξώφυλλο, ίσως να τολμήσει να με εμφανίσει και μπροστά τους.
